Η μονή ιδρύθηκε το 961 μ.Χ από τον μοναχό Ευγένιο. Η αρχική της θέση ήταν 300 μ. νοτιοδυτικά της σημερινής, στην τοποθεσία Παλαιομονάστηρο.

Στο σημείο σώζεται το καθολικό της πρώτης μονής, ένας δίκλητος σταυρεπίστεγος ναός στο στόμιο της σπηλιάς με δύο σειρές τοιχογραφιών. Αυτή η πρώτη μονή καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά το 1585. Το 1689 η Μονή μεταφέρθηκε στη σημερινή της θέση που είναι 6 χιλιόμετρα δυτικά από τα Καλάβρυτα.

Η Μονή έγινε κέντρο της επανάστασης του 1821 με την ύψωση του λαβάρου της Επανάστασης και την ορκωμοσία των αγωνιστών από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό. Το 1826 ο Ιμπραήμ Πασάς πυρπολεί το μοναστήρι. Οι μοναχοί όμως πρόλαβαν και εγκατέλειψαν τη Μονή μαζί με όλα τα κειμήλια που βρίσκονταν σε αυτή.

Ανοικοδομήθηκε το 1828 με την προσθήκη νέου καθολικού (τρίτο κατά σειρά) και ερειπώθηκε ξανά το 1844 από μεγάλο σεισμό. Ανοικοδομήθηκε πάλι το 1850. Νέες διώξεις, εκτελέσεις και καταστροφές έγιναν τον Δεκέμβριο του 1943 από τους Γερμανούς. Στη Μονή σώζονται πολύτιμα κειμήλια, όπως το λάβαρο της Επανάστασης του 1821, ένα ευαγγέλιο στολισμένο με διαμάντια, δώρο της αυτοκράτειρας της Ρωσίας Αικατερίνης, χειρόγραφα του 11ου και 14ου αιώνα, παμπάλαιες εικόνες, κώδικες με έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, διάφορα βυζαντινά, ενετικά έγγραφα, πλούσια βιβλιοθήκη και πολλά άλλα. Η Μονή Αγίας Λαύρας γιορτάζει στις 15 Αυγούστου